Czym jest performance? Definicja sztuki żywej
Performance to unikalna sytuacja artystyczna, w której artysta staje się jednocześnie przedmiotem i podmiotem swojego dzieła. Jego obecność w określonym kontekście czasu, przestrzeni oraz własnych, często stawianych świadomie, ograniczeń stanowi sedno tego rodzaju sztuki żywej. Jest to forma wyrazu, która bezpośrednio angażuje twórcę, czyniąc go integralną częścią przedstawienia. W odróżnieniu od tradycyjnych form artystycznych, performance często stanowi sprzeciw wobec sztuki konwencjonalnej, eksplorując nowe ścieżki komunikacji i ekspresji. W tym kontekście, działanie artystyczne jest nierozerwalnie związane z osobistym doświadczeniem i zaangażowaniem artysty, który jest zarówno twórcą, jak i materiałem, z którego powstaje dzieło.
Performance: kluczowe cechy i kontekst artystyczny
Kluczową cechą performance jest jego bezpośredniość i ulotność. Działanie odbywa się w ściśle określonym kontekście czasu i przestrzeni, często realizowane według pewnego rodzaju scenariusza, choć bywa też improwizowane. Artysta w performansie wykorzystuje swoje ciało, gesty, a także różnorodne przedmioty, które mogą być dowolnymi elementami, pojęciami czy tematami wskazanymi lub zasugerowanymi przez niego w trakcie wykonania. Celem jest często zaskoczenie i poruszenie publiczności, a niejednokrotnie również szokowanie formą lub przekaz dotyczący konwencji i ograniczeń. Performance może rozszerzać działanie sztuki na obszary społeczne, kulturowe i polityczne, stając się narzędziem krytyki i refleksji nad otaczającą rzeczywistością. To forma sztuki, która akcentuje proces twórczy i komunikację między artystą a odbiorcą w czasie rzeczywistym.
Kondycja psychofizyczna artysty jako fundament performance
W sztuce performance’u fundamentalne znaczenie ma kondycja psychofizyczna artysty. Jego ciało jest nie tylko narzędziem, ale przede wszystkim materiałem, z którego tworzy dzieło. Jest jednocześnie narzędziem, materiałem, twórcą i rezultatem twórczości. Stan psychiczny, fizyczna wytrzymałość, a także sama obecność artysty mają kluczowe znaczenie dla odbioru i wymowy całego przedstawienia. Bezpośredniość kontaktu z publicznością i autentyczność emocji płynących z artysty są nieodłącznym elementem tego rodzaju sztuki żywej. Artysta musi być w pełni zaangażowany, świadomy własnych możliwości i ograniczeń, aby skutecznie przekazać zamierzony przekaz.
Historia i ewolucja sztuki performance
Korzenie performance: od malarstwa gestu do sztuki współczesnej
Korzenie performance’u można odnaleźć w zjawiskach artystycznych XX wieku, a w szczególności w malarstwie gestu Jacksona Pollocka, gdzie sam akt malowania, czyli proces twórczy, był eksponowany jako dzieło sztuki. Zjawisko to wywodzi się również z teatru, z którego czerpie charakter widowiskowy, oraz z sztuk plastycznych, takich jak konceptualizm i body art, gdzie akcent kładziony jest na proces, ideę i ciało artysty. Kluczowe znaczenie dla powstania performance’u miał ruch Fluxus, który wprowadził zasadę tożsamości artysty i dzieła, otwierając drogę dla nowych form ekspresji, w których artysta staje się żywym medium. To połączenie różnych dziedzin sztuki, w tym intermediów, stworzyło grunt dla rozwoju sztuki współczesnej, w której granice między dyscyplinami zaczęły się zacierać.
Performance a happening: podobieństwa i różnice
Choć performance i happening są ze sobą blisko spokrewnione i często traktowane zamiennie, istnieją między nimi subtelne różnice. Oba zjawiska wywodzą się z awangardowych poszukiwań artystycznych XX wieku i kładą nacisk na działanie, proces i bezpośredniość. Jednakże happening charakteryzuje się zazwyczaj większym skupieniem na angażowaniu widzów i tworzeniu wspólnego, często chaotycznego, doświadczenia artystycznego. Performance, z drugiej strony, często kładzie większy nacisk na cielesność artysty, jego indywidualne działanie i przekaz, który może być bardziej skoncentrowany i osobisty. W performance artysta odgrywa centralną rolę, a jego obecność jest kluczowa dla całej sytuacji artystycznej.
Sztuka performance’u w Polsce: artyści i znaczenie
Kluczowi polscy artyści performance i ich dzieła
Sztuka performance’u w Polsce ma bogatą historię, sięgającą lat 60. i 70. XX wieku, często stanowiąc wyraz opozycji i poszukiwania wolności w czasach PRL-u. To właśnie wtedy artyści zaczęli eksperymentować z nowymi formami wyrazu, wykraczając poza tradycyjne ramy sztuki. Wśród kluczowych postaci polskiego performance’u znajdują się takie indywidualności jak Tadeusz Kantor, którego twórczość, choć szeroko pojęta, zawierała elementy performance’u, Zbigniew Warpechowski, znany z minimalistycznych i często symbolicznych działań, Ewa Partum, która eksplorowała tematy cielesności i tożsamości, Jerzy Bereś, którego prace często miały charakter rytuału, oraz Oskar Dawicki, przedstawiciel młodszej generacji artystów. Ich dzieła często dotykały ważnych kwestii społecznych i egzystencjalnych, wykorzystując ciało i obecność jako główne narzędzia komunikacji.
Najbardziej znane performance’y na świecie
Jak performance oddziałuje na publiczność?
Performance oddziałuje na publiczność w sposób wielowymiarowy, często wywołując silne emocje i reakcje. Jego siła tkwi w bezpośredniości, ulotności i konfrontacji z artystą i jego działaniem. Artysta poprzez swoje wykonanie, użycie rekwizytów czy własnego ciała, dąży do nawiązania głębokiego kontaktu z odbiorcą, często prowokując do refleksji, dyskusji, a nawet sprzeciwu. Celem może być zaskoczenie, wywołanie szoku, czy też subtelne przekazanie złożonych idei w niekonwencjonalny sposób. Performance potrafi poruszać tematy trudne, kontrowersyjne, a nawet tabu, zmuszając widzów do konfrontacji z własnymi przekonaniami i ograniczeniami.
Performance: próba definicji i rola twórcy
Performance to niełatwe do jednoznacznego zdefiniowania działanie artystyczne, które wykracza poza tradycyjne wypowiedzi artystyczne. Jest to przede wszystkim sytuacja artystyczna, w której artysta jest integralną częścią dzieła. Rola twórcy w performansie jest wielowymiarowa – jest on zarówno pomysłodawcą, wykonawcą, jak i materiałem. Jego obecność, kondycja psychofizyczna i gest są kluczowe dla całego przedstawienia. Celem jest często stworzenie unikalnego doświadczenia dla publiczności, które pozostawi trwały ślad w ich świadomości.
Zakończenie: czym jest performance dzisiaj?
Dzisiaj performance jest dynamicznie ewoluującą formą sztuki współczesnej, która nadal eksploruje granice wyrazu i komunikacji. Choć jego korzenie tkwią w awangardowych ruchach XX wieku, nadal pozostaje żywy i aktualny, reagując na zmieniającą się rzeczywistość społeczną, polityczną i kulturową. Artyści nadal wykorzystują ciało, gest, czas, przestrzeń i różnorodne rekwizyty do tworzenia sytuacji artystycznych, które mają na celu poruszenie, zaskoczenie i skłonienie do refleksji. Performance jest dziś nie tylko formą artystyczną, ale także narzędziem do badania kondycji ludzkiej, krytyki społecznej i poszukiwania nowych znaczeń w świecie sztuki. Jego siła tkwi w ciągłej redefinicji i otwarciu na nowe interpretacje, co czyni go jedną z najbardziej fascynujących i nieprzewidywalnych dziedzin sztuki.
Dodaj komentarz